Soru: “Sigorta başlangıcım 7.1.1994’tür. Toplamda 5545 gün prim ödemem var. Üçüncü dereceden de vergi indirim belgesine sahibim. Primlerim 15.1.1999 tarihinden bu yana 30 gün üzerinden ve asgari ücretten yattı. 2010 yılında engelli şartlarından emekli olma hakkım vardı ama ‘prim günüm 5675 gün olsun da yüksek maaş bağlansın’ diye emekli olmadım. Ne kadar emekli maaşı alırım?” Ruhsar T./Şişli
ENGELLİ EMEKLİLİĞİNDE POZİTİF AYRIMCILIK VAR
Anayasamızın, sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler başlıklı 61’inci maddesine göre devlet, engellilerin korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri almakla yükümlü tutulmuştur. Devletimiz, engellilerin hayatlarını devam ettirebilmeleri ve asgari bir hayat standardı içinde ve insan onuruna uygun biçimde yaşayabilmeleri için gerek çalışma hayatıyla ilgili yasalarda gerekse sosyal sigorta mevzuatında engellileri koruyucu düzenlemelere yer vermiştir.
6 Ağustos 2003 tarihinden önce hangi derecede olursa olsun vergi indirim belgesine sahip olan sigortalılar 15 yıl 3600 gün prim şartlarından emekli olabilmekte iken 6 Ağustos 2003 tarihinde ikinci ve üçüncü derece vergi indirim belgesine sahip engellilere, kademeli biçimde artan sigorta süresi ve prim gün artışı getirilmiştir. Bu değişiklikten sigorta başlangıcı 6 Ağustos 1991 öncesi olan engelli sigortalılar etkilenmemiştir. Bu durumda olanlar vergi indirim belgesi almak şartıyla 15 yıl sigorta 3600 gün şartlarından emekli olabiliyorlar. Ancak sigorta başlangıcı 6 Ağustos 1991 ila 30 Eylül 2008 tarihleri arası olan engelliler aşağıdaki tabloda belirtilen şartları sağlayınca emekliliğe hak kazanıyor.
Sigortalılık Başlangıcı
I. Derece Engelli (engeli: %80 ve üstü)
II. Derece Engelli (engeli: %60-%79)
III. Derece Engelli (engeli: %40-%59)
Sigortalılık Süresi ve Prim Gün Sayısı
Sigortalılık Süresi ve Prim Gün Sayısı
Sigortalılık Süresi ve Prim Gün Sayısı
06/08/1991’den önce
15 Yıl-3600 Gün
15 yıl-3600 Gün
15 Yıl-3600 Gün
07/08/1991 – 06/08/1994
15 Yıl-3600 Gün
15 yıl 8 ay-3680 Gün
16 Yıl- 3760 Gün
07/08/1994 – 06/08/1997
15 Yıl-3600 Gün
16 yıl 4 ay-3760 Gün
17 Yıl-3920 Gün
07/08/1997 – 06/08/2000
15 Yıl-3600 Gün
17 yıl-3840 Gün
18 Yıl-4080 Gün
07/08/2000 – 06/08/2003
15 Yıl-3600 Gün
17 yıl 8 ay-3920 Gün
19 Yıl-4240 Gün
06/08/2003 – 30.09.2008
15 Yıl-3600 Gün
18 yıl-4000 Gün
20 Yıl-4400 Gün
Dikkat edilirse vergi indirim belgesine sahip engelliler yaşı beklemeden emekli olabiliyor. Engelli kardeşlerimizin emekliliğinde aranan şartlar ilk defa sigortalı oldukları tarihin üzerinden belirli bir süre geçmesi (15 ila 20 yıl arası) ve belirli bir süre (3600 ila 4400 gün arası) prim ödemeleridir. Bu şartları sağlayanlar yaşı beklemeden emekli olabiliyor.
ENGELLİNİN PRİM GÜN SAYISININ EMEKLİ MAAŞINA ETKİSİ YOK
Sosyal güvenlik mevzuatımızda engelliler sadece emeklilik şartları açısından korunmamış, bunların emekli maaşı ödedikleri primlere nispeten daha yüksek emekli maaşı bağlanacak aylık bağlama oranı belirlenmiştir. Üç dönemdeki çalışmaya göre belirlenen emekli maaşı hesabında her üç dönem içinde engellilere özel aylık bağlama oranı söz konusudur.
2000 yılından önceki dönem için engellinin aylık bağlama oranı en az yüzde 70?dir. Bu oran normalde 7400 gün prim ödemeye karşılık gelmektedir. 1 Ocak 2000 ila 30 Eylül 2008 dönemleri arası için engellinin aylık bağlama oranı yüzde 60?tan az olamaz. Bu oran ise 8100 gün prim ödemeye eşdeğer bir oran. Yine 1 Ekim 2008 tarihinden sonra emekli olacak engelliye 5400 gün prim ödemiş gibi aylık bağlama oranı belirleniyor ki; bu oran yüzde 30?a tekabül ediyor. Ancak primi asgariden ödenmiş ise bu dönemdeki aylık bağlama oranı bakmakla yükümlü olduğu kimse varsa yüzde 40?a yoksa yüzde 35?e yükseliyor. Daha açık bir ifadeyle, engelliler için ödenen prim gün sayısının emekli maaşına etkisi neredeyse sıfıra yakın. Sonuç olarak engellilere ödedikleri primle kıyaslanırsa yüksek emekli maaşı alıyorlar.
OKURUMUZ EMEKLİ OLMAMAKLA HATA YAPMIŞ!
Engelli sigortalının emekli maaşı hesabına esas dönemler içinde 1 Ekim 2008 öncesine ait dönemler daha kıymetli. Zira bu dönemlerin aylık bağlama oranı daha yüksek. Bu nedenle asgariden prim ödeyen ve emekli olmaya hak kazanan engellinin, emekli olmayıp çalışmayı sürdürmesi emekli maaşını yükseltmediği gibi bilakis düşürür. Okurumuz esasında 16 yıl sigorta 3760 gün şartlarından 7.1.2010 tarihinde emekli olabilecekti. 2010/Şubat ayında bağlanan maaş 630 TL olacak, bu maaş günümüze kadar zamlanarak 902 TL?ye yükselecekti. Oysa okurumuz bugün vergi indirim belgesi ile emekli olsa kendisine 722 TL maaş bağlanacak. SGK?ya vergi indirim belgesini ibraz etmeden 5675 günü tamamlayınca emekli müracaatında bulunsa bu kez maaşı 713 TL olacak. Okurumuza tavsiyemiz emeklilik müracaatında bulunması ve emekli olduktan sonra çalışmayı sürdürecekse destek primine tabi çalışması olacaktır.